رهبر معظم انقلاب سال ۱۴۰۱ را سال «تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین» نامگذاری کردند. بدون تردید نهادهای آموزشی کشور مخصوصاً وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نقش مهمی در تحقق این شعار به ویژه جنبه دانش بنیان آن دارند.
برای بررسی بیشتر نقش دانشگاهیان در تحقق شعار سال ۱۴۰۱ با منصور حکیم الهی، قائم‌مقام رئیس دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) و رئیس مرکز نوآوری این دانشگاه به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:
ایکناـ به نظر شما تولید دانش بنیان چه ویژگی‌هایی دارد که مورد توجه رهبر انقلاب قرار گرفته است؟
ما در زیست بوم نوآوری كشور دو تعریف داریم، اولی شركت‌های دانش بنیان تولیدی، یعنی شركت‌هایی كه دارای محصول دانش بنیان هستند و محصولات دانش بنیان آنها فروش داشته و این فروش بیش از ۲۵ درصد از فروش کل آخرین اظهار نامه مالیاتی است. دولت موظف است كه تسهیلاتی را در اختیار اینها قرار دهد. اما تولید دانش بنیان مفهومی بسیار اولی‌تر دارد یعنی از مبنای گام‌های اولیه تولید شامل مطالعات اولیه طرح، چیدمان فرآیند‌های تولید، نحوه تولید تا محصول نهایی دانش بنیان بر مبنای مرزهای دانش بشریت باشد و تنها متعلق به یك نسل نباشد بلكه باید ایجاد توسعه بایدار برای نسل‌های آینده را در نظر بگیریم، این مفهوم بسیار وزین و البته ارزشمند است كه بایستی در راستای اهداف استراتژیك نظام به آن توجه ویژه کنیم.
به عنوان مدیر عامل تنها مركز نوآوری بین‌المللى كشور عرض می‌كنم كه خوشبختانه ما در فضای رقابتی زیست بوم كارآفرینی در منطقه خاورمیانه، اول هستیم، اما لازم است با تقویت مباحث تولید دانش بنیان جزو پیشتازان این زیست بوم جهانی شویم و همچون موفقیت‌های دیگر جمهوری اسلامی ایران بتوانیم با همت جوانان به این مهم نیز دست پیدا کنیم. امروزه كشورهاى شرق آسیا قدم‌هایی در حوزه تولید دانش بنیان برداشته‌اند كه ما با استعداد سرشار نیروی انسانی نخبه و حذف بوروكراسی‌های دولتی به فضل الهی می‌توانیم جزو پنج كشور اول تولید دانش بنیان جهان باشیم.
ایکناـ به نظر شما دانشگاه‌ها چه نقشی در تحقق شعار سال ۱۴۰۱ می‌توانند داشته باشند؟
قبل از ورود به این بحث به عنوان یك استاد دانشگاه كه تا حدودی هم درگیر فعالیت‌های اجرایی هستم خدا را شاکرم كه مقام معظم رهبری با درایت و اشرافی كه به وضعیت كشور دارند هر سال شعاری را تبیین می‌كنند تا مسیر همه ما مشخص شود اما گلایه بزرگی از دیگر دستگاه‌ها دارم و آن اینكه آیا كارگروهی وجود دارد كه میزان تحقق این نامگذاری سال را رصد كند، آیا سیستمی، مسیر حركت و عملکرد دستگاه‌های مختلف و حتی بخش‌های خصوصی را ارزیابی می‌كند، آیا گزارشی از میزان موفقیت‌ها یا شکست‌ها در این راستا در اختیار مردم قرار می‌گیرد؟ این حق مسلم مردم است كه ببینند آیا قوای سه‌گانه التزام و تبعیت كافی و عملی از مقام معظم رهبری دارند یا فقط شعار می‌دهند.
شفاف عرض می‌كنم ما اگر خالصانه كار كرده و صادقانه مسائل را مطرح كنیم حتماً مردم نجیب‌مان به ما اعتماد خواهند كرد، متاسفانه هستند خدمتگزارانی كه هزینه بخش به اصطلاح روابط عمومی ایشان بیش از عملكرد واقعی آنهاست. اما این اداره روابط عمومی چه می‌كند؟ واقعیت این است که فعالیت آن خدمتگزار را بزرگنمایی می‌كند، انگار كه «یدالله فوق ایدیهم» را باور ندارند و تصور می‌كنند كه با این روش‌ها، موقعیت‌های بهتر نصیبشان می‌شود اما غافل هستند از این نکته كه با این روش‌ها، تنها اعتماد مردم از دست می‌رود. حقیقتاً با این مدل مدیریتِ سر و صداییِ كاذب، ترسم آن است كه به مقصد نرسیم. البته بنده معتقدم كه درصد كمی اینگونه هستند لیكن موضوع را باز كردم كه شاید از آن جلوگیری شود.
برگردم به سوال اصلی که نقش دانشگاه در تحقق شعار امسال است؛ بالاخره یکی از مهمترین مراکزی که مورد خطاب رهبر معظم انقلاب در راستای تحقق شعار است، دانشگاه‌هاست و در این رابطه دانشگاه‌ها باید تلاش کنند تا جدای از فعالیت‌های علمی و تولید مقالات به سراغ دانشی بروند که منجر به تولید محصول و اشتغال‌زایی شود.
ایکناـ فکر می‌کنید چه اقداماتی باید برای اجرایی شدن شعار امسال باید انجام شود؟
بایستی رشته‌های دانشگاهی به گونه‌ای تعریف شوند که فارغ التحصیلان بتوانند در صحنه اجتماعی موثر و نقش آفرین باشند و زمینه اشتغال خود را از رهاورد تحصیلی که داشتند، به دست آورند. مراکز رشد و کارآفرینی که در سال‌های اخیر در دانشگاه‌ها مطرح شده در همین راستا است. یعنی از دانشجویان خواسته می‌شود که در سال‌های آخر تحصیل با استفاده از تخصصی که آموختند واحدهای فناورانه‌ای را پیشنهاد دهند که از طریق آن بتوانند تولید ثروت کنند و بتوانند علم و تخصص خود را در یک فعالیت تولیدی و اقتصادی که زمینه اشتغال آنها را فراهم می‌کند به کار بگیرند و تجربه کسب کنند.
الان در صنعت مدیرانی داریم كه دانشگاهی و استاد دانشگاه هستند اما این پیوند معنادار نیست علت آن است كه اگر آن استاد دانشگاه بخواهد در صنعت موفق باشد آنقدر درگیر مسائل صنعت می‌شود كه مجبور است حتی تدریس دانشگاه خودش را كم كند. با این مدل، اتصال بین صنعت و دانشگاه به خوبی برقرار نمی‌شود. بنده شروع تحصیلات دانشگاهی و پایان آن را ایران نبودم، آن دانشگاهی كه من بیست سال پیش در آن درس می‌خواندم الان هنوز به من ایمیل می‌زند و ارتباطش را قطع نکرده است.
امروزه در بسیاری از دانشگاه‌های مطرح خارجی، شركت‌های صنعتی عظیم، غرفه كارآموزی دارند و دانشجویان واقعا یك ترم در صنعت زیر نظر كارگروه مربوطه كار می‌كنند و صنعت از بین این دانشجویان استخدام می‌كند. توجه كنید مبنای استخدام صنعت در كشورهاى توسعه یافته، معدّل یا معرّف نیست بلکه میزان توانایی كارورز بر مبنای دانش اندوخته اوست یعنی از میان كارورزان دانشگاه، نیروهای صنعت انتخاب می‌شوند، اما آیا این به معنای پایان همكاری است؟
خیر، هر ماه همایش‌های عملیاتی با حضور اساتید دانشگاه، مدیران صنعتی، شاغلین صنعت كه از مسیر فوق انتخاب شده‌اند تشكیل می‌شود، هم‌فكری لازم صورت گرفته و مشكلات حل می‌شود، متأسفانه شرط مقاله isi برای گرفتن دكتری در ایران وجود دارد تا دستاوردهای نوین نخبگان ما در اختیار دیگران قرار گیرد اما در بسیاری از كشورهاى صنعتی شرط گرفتن دكتری حل مسائل صنعتی بدون چاپ در مجلات ISI است.